Oskar steelt de show

De eerste keer dat ik Extreem luid en ongelooflijk dichtbij van Jonathan Safran Foer ter hand nam, dacht ik dat het een misdruk was. Ik werkte toevallig in een boekhandel toen het boek net uit was en een klant ernaar vroeg. Toen ik het pakte, zag ik een paar onleesbare, bijna zwarte pagina’s. Fout van de drukker, sorry! Maar nee, het hoort zo. En dat is niet het enige bijzondere aan dit boek over een autistisch jongetje dat de dood van zijn vader tijdens 9/11 op geheel eigen wijze probeert te verwerken. Ik wilde het gelezen hebben voor de film uitkwam – en die film wil ik nu heel graag zien. Want al moest ik soms even doorzetten bij het lezen, het kreeg me wel te pakken. Komt door Oskar. En zijn vader. En een beetje door zijn moeder.

Kiss for a bit
Oskar is zo’n hoofdpersoon die je bijna aan kunt raken. Zo’n hoofdpersoon met wie je heel graag meegaat, waarheen dan ook. Dat zijn de beste hoofdpersonen, vind ik, op wie je volledig kunt focussen en die je misschien niet helemaal begrijpt maar wel voor 100% steunt. Of misschien is wel of niet begrijpen niet eens zo heel belangrijk als iemand zo tastbaar beschreven wordt. Oskar heeft een paar vreemde trekjes. Hij weigert liften in te gaan, schrijft brieven aan Stephen Hawking met de vraag of hij zijn protegé mag zijn en neemt dingen nogal letterlijk. Dat is soms heel grappig en soms ontroerend, maar het maakt vooral de zoektocht die hij onderneemt naar iemand met de achternaam Black in de hoop iets over zijn vader te weten te komen (dat is een lang verhaal) des te bijzonderder. Der. Want omdat Oskar is wie hij is worden alle ontmoetingen die hij heeft met de 472 Blacks van New York persoonlijk en speciaal. En vindt bijvoorbeeld de 48-jarige Abby Black het niet vreemd dat een negenjarige (al liegt hij dat hij twaalf is) haar vraagt: ‘Could we kiss for a bit?’

Brul van verdriet
Zijn vader mag er trouwens ook zijn, als sub-hoofdpersoon. De ideale vader, zeker als je autistisch bent. Die de meest fantastische opdrachten verzint om zijn zoon te prikkelen, en Oskars opgewonden vragen tijdens het uitvoeren ervan wat schouderophalend aanhoort, wat Oskar alleen maar verder aanmoedigt. Ondanks dat het boek ongeveer begint met zijn dood, is hij alom aanwezig in het boek, en in Oskars gedachten. Zijn vader is zijn held, en de brul van verdriet die Oskar geeft bij zijn begrafenis komt dan ook aan. En dan wil ik ook nog graag even iets zeggen over zijn moeder. Hoewel ik denk dat ik zo ongeveer de laatste ben die dit boek gelezen heeft, waarschuw ik toch maar even voor bederf. Oftewel, SPOILER ALERT! Want Oskars moeder komt bij vlagen nogal onverschillig over over waar Oskar uithangt, en met wie en tot hoe laat. Maar niets blijkt minder waar, en dat ontroerde me. Blijkt ze al die tijd op de hoogte te zijn geweest van zijn zoektocht, en zelfs gezorgd te hebben voor een chaperonne. Gewoon om Oskar de tijd te geven op zijn eigen manier te rouwen.

Ik spoiler nog even door
En nu ik toch aan het spoileren ben, zo’n zelfde ontroering voelde ik bijvoorbeeld bij een van de dames Black die Oskar het museum vol souvenirs van het huwelijk met haar man, haar grote liefde, laat zien inclusief zijn babyschoentjes en vliegticket van hun huwelijksreis. Oskar wordt er helemaal treurig van*, want: wie heeft háár spullen dan bewaard in een museum? De ver van wijlen grote liefde zelf, zo blijkt – die zijn eigen museum heeft in de kamer ernaast. En van dit soort momenten zijn er nog veel meer.

Zo is Oskar
Het enige waar ik haperde, waren de brieven van Oskars grootouders, waarin hun geschiedenis uit de doeken wordt gedaan. Hun relatie is op zijn zachtst gezegd ingewikkeld (en ze hadden niet eens Facebook), en de stijl van de brieven niet erg soepel, want dat zijn ze zelf ook niet. Maar mijn grootste bezwaar was dat het afleidt van Oskar en zijn zoektocht. Toch is vooral hun vroege geschiedenis, toen ze beiden in Dresden woonden en het bombardement daar meemaakten, interessant. Daarnaast heeft Oskar een heel mooie band met zijn oma. Maar ja, zo is Oskar. Die steelt nou eenmaal de show. Hoop dat hij dat ook doet in de film.

*ik las het boek dus in het Engels (mooie kaft, inclusief vogels) en daarin heeft Oskar het over ‘heavy boots’ als hij zich somber voelt of het hem zwaar te moede wordt. Ik was benieuwd hoe dat vertaald zou zijn in het Nederlands en vond al googelend deze interessante vertaalrecensie over Oskars bijzondere taalgebruik. ‘Heavy boots’ hoeft geen uitleg want leest heel natuurlijk, maar blijkt helemaal geen bestaande uitdrukking!